Ο δεκάλογος της σύγχρονης Εξωσωματικής Γονιμοποίησης

Γράφει ο

Ευάγγελος Μακράκης
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος Αναπαραγωγής
Επιστημονικός  Υπεύθυνος Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ΥΓΕΙΑ IVF Εμβρυογένεσις

Η υπογονιμότητα είναι αναμφίβολα ένα σοβαρό πρόβλημα που επηρεάζει τη ζωή πολλών ζευγαριών. Η συχνότητα της υπογονιμότητας ανέρχεται σε 8%- 16,7% στις ανεπτυγμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αφορά δηλαδή έως και ένα στα έξι ζευγάρια.

Ευτυχώς, οι καταιγιστικές εξελίξεις στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν επιτρέψει την επίλυση του συνόλου σχεδόν των προβλημάτων γονιμότητας, προσφέροντας υψηλά ποσοστά επιτυχίας και πολλαπλές εναλλακτικές.

Ανάλογα με την πρωτογενή αιτία της υπογονιμότητας, η αντιμετώπιση μπορεί να ξεκινήσει με απλές μεθόδους, όπως η υποβοήθηση της ανάπτυξης και απελευθέρωσης του ωαρίου ακολουθούμενη από προγραμματισμένη επαφή ή η σπερματέγχυση. Αν οι απλές μέθοδοι αποτύχουν ή αν εξαρχής υπάρχουν σοβαρές ή μη αναστρέψιμες διαταραχές, το επόμενο βήμα είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η ευρύτητα της εφαρμογής της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη (όχι πάντα αθώα) διάχυση (όχι πάντα σωστών) πληροφοριών με τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας, καθιστά αναγκαία την οριοθέτηση ενός πλαισίου σωστής πρακτικής και σε αυτό μπορεί να βοηθήσει ο ακόλουθος δεκάλογος:

1. Για να επιτύχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα χρειαζόμαστε έναν ικανοποιητικό αριθμό ωαρίων, ώστε να αυξήσουμε την πιθανότητα ανάμεσα σε αυτά να υπάρχουν εκείνα τα «καλά» και «άρτια» ωάρια που θα γονιμοποιηθούν και θα οδηγήσουν στην κύηση. Συνεπώς, προτιμούμε, εφόσον είναι εφικτό, να ακολουθήσει η γυναίκα ένα πρωτόκολλο ωοθηκικής διέγερσης και η στρατηγική αυτή σαφώς και υπερέχει από τους φυσικούς κύκλους.
2. Τα σύγχρονα πρωτόκολλα εξωσωματικής είναι απλά, σύντομα, με μικρό αριθμό ενέσεων, ενώ με τους κατάλληλους χειρισμούς, το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών που αποτελούσε τη βασική επιπλοκή των πρωτοκόλλων, έχει πρακτικά εξαφανιστεί.
3. Τα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνους πιο πάνω από τον γενετικά ή ιδιοσυστασιακά προδιαγεγραμμένο για κάθε γυναίκα.
4. Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, η γονιμοποίηση στο εργαστήριο μπορεί να επιτευχθεί επιτυχώς με ειδικές μεθόδους επιλογής σπερματοζωαρίων (zymot, picsi, imsi) ή ενεργοποίησης (χρήση ιονοφόρων).
5. Η καλλιέργεια των εμβρύων σε επωαστές τελευταίας γενιάς (εμβρυοσκόπια) εξασφαλίζει ένα ιδεατό περιβάλλον ανάπτυξης οδηγώντας σε έμβρυα καλύτερης ποιότητας. Επιπλέον, η συνεχής καταγραφή της εξέλιξης των εμβρύων με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης καθιστά εφικτή την επιλογή των καλύτερων για εμβρυομεταφορά.
6. Με τον προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο είναι πλέον εφικτή η επιλογή των χρωμοσωμικά άρτιων εμβρύων, η μεταφορά των οποίων οδηγεί σε εξαιρετικά ποσοστά επιτυχίας και μείωση των αποβολών.
7. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες στο εμβρυολογικό εργαστήριο είναι κορυφαίας σημασίας για υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Αυτό αποδείχθηκε και στο εργαστήριο της Μονάδας ΥΓΕΙΑ IVF Εμβρυογένεσις, όπου η λειτουργία του τελειότερου συστήματος καθαρισμού αέρα έχει εκτινάξει προς τα άνω τα ποσοστά επιτυχίας.
8. Οι επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εξωσωματικής, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με συνετές δράσεις ή παρεμβάσεις, καθώς η υιοθέτηση εμπειρικών ή πειραματικών μεθόδων είναι ηθικά μεμπτή. Η πραγματοποίηση υστεροσκόπησης, ο έλεγχος των χρωμοσωμάτων του ζευγαριού (καρυότυπος), ο έλεγχος για αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, ο σύγχρονος έλεγχος του παράθυρου υποδεκτικότητας και του μικροβιώματος του ενδομητρίου, και η εφαρμογή προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου, αποτελούν αποδεκτές διαγνωστικές ή/και επεμβατικές πρακτικές για τα ζευγάρια αυτά.
9. Παρά τις εκπληκτικές ιατρικές και τεχνολογικές εξελίξεις στην εξωσωματική γονιμοποίηση, δεν πρέπει να αγνοούμε τα απλά και βασικά που επηρεάζουν εκ θεμελίων τα ποσοστά επιτυχίας. Η ηλικία ιδίως της γυναίκας, αλλά και του άνδρα είναι εξαιρετικά κρίσιμη και η τεκνοποίηση σε μικρή ηλικία θα πρέπει να προάγεται και να υποστηρίζεται. Η παχυσαρκία και υπερβαρότητα, έχουν σημαντική αρνητική επίπτωση στην αναπαραγωγική επιτυχία. Ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής επηρεάζει τα αποτελέσματα, πχ γυναίκες που καπνίζουν χρειάζονται διπλάσιες προσπάθειες εξωσωματικής, η κατανάλωση αλκοόλ είναι επιβαρυντική ακόμα και σε μικρές ποσότητες, ενώ το stress ενδέχεται να επηρεάζει αρνητικά και γι’ αυτό η ψυχολογική υποστήριξη του ζευγαριού θα πρέπει να ενθαρρύνεται.
10. Κάθε υπογόνιμο ζευγάρι είναι μοναδικό και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από ομάδα ειδικών με απολύτως εξατομικευμένο τρόπο.