Προτεινόμενες θεραπείες IVF σε προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία στην δεκαετία των σαράντα

Γράφει ο
Βασίλειος Κουφομιχαήλ
Μαιευτήρας-Γυναικολόγος
Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή
Μονάδα ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ

Για πολλούς και διαφορετικούς λόγους ο αριθμός των γυναικών που αποκτούν μωρά αργότερα στη ζωή τους έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα στις κοινωνίες της Δύσης. Σπουδές, επαγγελματική αποκατάσταση, οικονομική ενδυνάμωση είναι οι πιο συνηθισμένοι από τους λόγους που μια γυναίκα φτάνει στην τέταρτη δεκαετία της ζωής της για να αποφασίσει να γίνει μητέρα σε αντίθεση όμως με την φύση της που επηρεάζει την γονιμότητα της. Πιο συγκεκριμένα σε γυναίκες κάτω των 35 ετών με προβλήματα γονιμότητας, λίγο περισσότερο από το 40% των κύκλων εξωσωματικής γονιμοποίησης οδηγούν σε εγκυμοσύνη. Το ποσοστό αυτό μειώνεται σε 12% στις γυναίκες ηλικίας 41 έως 42 ετών, 5% στις γυναίκες ηλικίας 43 έως 44 ετών και 1% στις γυναίκες ηλικίας άνω των 44 ετών.

Σε άλλες περιπτώσεις γυναίκες έχουν ήδη αποκτήσει παιδιά όμως τα αυξημένα ποσοστά διαζυγίων και οι ευκαιρίες που προκύπτουν για να συνεχίζουν την ζωή τους με νέο σύντροφο αναδύουν την ανάγκη για δημιουργία νέας οικογένειας. Πολλές δηλαδή από αυτές τις γυναίκες επιθυμούν να γίνουν ξανά μητέρες με τον νέο τους σύντροφο.

Σε ηλικίες που έχουμε αναπαραγωγική ηλικία άνω των σαράντα οι τεχνικές και τα πρωτόκολλα τεχνητής γονιμοποίησης είναι πιο απαιτητικές στο στόχο της επιτυχίας και η εξατομίκευση είναι πολύ πιο σημαντική. Για αυτό πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις κατάλληλες επιλογές και τεχνικές έτσι ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα.

Είναι πιο δύσκολο όχι όμως απίθανο να συλλάβουν φυσιολογικά οι γυναίκες μετά τα σαράντα

Ενώ πράγματι είναι πιο δύσκολο να μείνει μια γυναίκα έγκυος όταν είναι άνω των 35 – και σίγουρα ακόμα πιο δύσκολο στις ηλικίες μετά από τα 40 – αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να συλλάβει φυσιολογικά ιδιαίτερα αν δεν έχει ιστορικό υπογονιμότητας ή άλλων γυναικολογικών προβλημάτων.

Μια γυναίκα πάντως που αποφασίζει να γίνει μητέρα στην ηλικία των σαράντα και άνω θα πρέπει να θυμάται ότι παρόλο που η γενική σύσταση για τις ηλικίες κάτω των 35 είναι η επίσκεψη στον ειδικό μετά από 12 μήνες ανεπιτυχών προσπαθειών, το διάστημα αυτό μειώνεται στους έξι μήνες αν η ηλικία της γυναίκας είναι σαράντα και άνω. Η επίσκεψη στον ειδικό περιλαμβάνει εξετάσεις για τον εντοπισμό των αιτιών υπογονιμότητας και προτεινόμενες γυναικολογικές θεραπείες που μερικές φορές λύνουν το πρόβλημα υπογονιμότητας. Συνήθως όμως η υπογονιμότητα επιβεβαιώνεται λόγω χαμηλού αποθέματος ωαρίων και προτείνετε ως λύση για τεκνοποίηση η εξωσωματική γονιμοποίηση.

IVF με κανονική διέγερση ωοθηκών: Το πρώτο βήμα στη διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης περιλαμβάνει την κλασσική ωοθική διέγερση που γίνεται με τη χορήγηση φαρμάκων με σκοπό να γίνει η συλλογή ενός επαρκή αριθμού ωαρίων που θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για γονιμοποίηση και εμβρυομεταφορά. Πολλές φορές όμως στις γυναίκες άνω των σαράντα η κλασσική ωοθική διέγερση δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα οπότε σε αυτή την περίπτωση εξετάζονται άλλες εναλλακτικές.

Μέθοδος ήπιας ωοθηκικής διέγερσης: Οι γυναίκες με χαμηλό απόθεμα ωοθηκών όπως οι γυναίκες άνω των σαράντα συχνά μπορεί να μην ανταποκρίνονται καλά σε υψηλότερες δόσεις φαρμάκων κατά τη διαδικασία της κλασσικής ωοθικής διέγερσης. Αντίθετα με τη χορήγηση πιο ήπιων σχημάτων για ωοθική διέγερση παρατηρούνται καλύτερα αποτελέσματα σε αυτές τις ηλικίες με καλύτερη ποιότητα ωαρίων για συλλογή.

Φυσικός κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης: Ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι μια μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κατά τη οποία ο γιατρός παρακολουθεί υπερηχογραφικά τον φυσικό εμμηνορροϊκό κύκλο της γυναίκας προκειμένου να γίνει συλλογή του ωαρίου που φυσιολογικά κάθε μήνα απελευθερώνουν οι ωοθήκες χωρίς να έχουν χρησιμοποιηθεί φάρμακα διέγερσης ωοθηκών.

Οι φυσικοί κύκλοι είναι προτιμότεροι για γυναίκες με φτωχή ανταπόκριση που έχουν περιορισμένο αριθμό ωαρίων και ωοθυλακίων όπως οι γυναίκες άνω των σαράντα. Οι γυναίκες με φτωχό απόθεμα ωοθηκών λόγω ηλικίας μπορεί να είναι υποψήφιες για εξωσωματική γονιμοποίηση φυσικού κύκλου. Αυτές οι γυναίκες μπορούν αν θέλουν να συνεχίσουν τις προσπάθειες χωρίς να πάρουν άλλα φάρμακα μεταβαίνοντας σε αυτή την επιλογή που είναι απόλυτα ασφαλής καθώς η διαδικασία βασίζεται στη φυσική στρατολόγηση ωαρίων.

Επειδή οι φυσικοί κύκλοι μπορούν να επαναλαμβάνονται κάθε μήνα, η αποτελεσματικότητα των θεραπειών μεγιστοποιείται.

Ποια είναι όμως η διαφορά στη διαδικασία;

Σε έναν συμβατικό κύκλο υψηλής διέγερσης, η γυναίκα λαμβάνει ενέσεις που περιέχουν υψηλότερα επίπεδα ορμονών για να γίνει διέγερση των ωοθηκών ώστε να παράγουν περισσότερα ωάρια τα οποία συλλέγονται με την διαδικασία της ωοληψίας. Με την εξωσωματική γονιμοποίηση φυσικού κύκλου, συλλέγεται κάθε φορά το ένα ώριμο ωάριο που απελευθερώνει κατά τη διάρκεια του φυσικού κύκλου η ωοθήκη της γυναίκας. Μόλις γονιμοποιηθεί, το ωάριο εμφυτεύεται στην μήτρα ή καταψύχεται για μελλοντική χρήση. Με τη διαδικασία του φυσικού κύκλου παρόλο που δεν χρησιμοποιούνται τα φάρμακα διέγερσης των ωοθηκών δεν σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούνται καθόλου φάρμακα αφού κατά τη διάρκεια της εμβρυομεταφοράς χρησιμοποιούνται φάρμακα για να προετοιμάσουν το περιβάλλον της μήτρας που θα δεχτεί το έμβρυο. Είναι σημαντικά λιγότερα σε σχέση με τη κλασσική εξωσωματική.

Πάραυτα είναι σημαντικό να επικοινωνηθούν όλα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της μεθόδου δεδομένου ότι  το ποσοστό επιτυχίας αυτής της διαδικασίας,  εξακολουθεί να είναι χαμηλό και απαιτεί πολύ χρόνο για να επιτευχθεί.

Η αξία του προεμφυτευτικού ελέγχου: Είναι σημαντικό η γυναίκα να γνωρίζει ότι στην ηλικία αυτή με οποιοδήποτε τρόπο διέγερσης των ωοθηκών κι αν γίνει -η συλλογή ωαρίων- ένα σημαντικό ποσοστό εξακολουθούν να θεωρούνται χαμηλής ποιότητας με ανεβασμένο το ρίσκο χρωμοσωμικών ανωμαλιών πράγμα που μειώνει τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής. Για την επιλογή των εμβρύων με φυσιολογικό καρυότυπο ο προεμφυτευτικός έλεγχος μπορεί να δώσει λύση μεγιστοποιώντας τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής αφού επιλέγονται τα φυσιολογικά έμβρυα για  εμβρυομεταφορά.

Οι επαρκώς ενημερωμένες γυναίκες για την κατάψυξη ωαρίων έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για επιτυχία της εξωσωματικής

Η αλήθεια είναι ότι σήμερα ένας σημαντικός αριθμός γυναικών που φτάνουν στην ηλικία των 40 και άνω αποφασίζοντας να γίνουν μητέρες έχουν φροντίσει να καταψύξουν τα ωάρια τους σε νεαρότερη ηλικία. Η χρήση ωαρίων που καταψύχθηκαν όταν η γυναίκα ήταν νεότερη αυξάνουν κατακόρυφα τις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής. Και είναι πραγματικά ευτυχές το γεγονός ότι βλέπουμε όλο και περισσότερες γυναίκες να ζητούν την βοήθεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχοντας προνοήσει να καταψύξουν τα ωάρια τους σε νεαρότερη ηλικία καθώς είναι καλά ενημερωμένες για τις παραμέτρους που αφορούν την παράταση γονιμότητας μιας γυναίκας.

Ακόμα κι αν δεν έχουν καταψύξει ωάρια ή τα ωάρια τους είναι ακατάλληλα υπάρχει η εναλλακτική των δανεικών ωαρίων

Ακόμα όμως κι αν μια γυναίκα δεν έχει καταψύξει δικά της ωάρια υπάρχει πάντα η εναλλακτική της χρήσης ωαρίων δότριας εξηγεί ο γιατρός.

Οι γυναίκες άνω των 40 ετών μπορεί να έχουν την επιλογή να χρησιμοποιήσουν ωάρια  από νεότερες γυναίκες γνωρίζοντας ότι σε ποσοστό περίπου 70% από αυτούς τους κύκλους να οδηγούν σε εγκυμοσύνη με επιτυχή έκβαση μέχρι το τέλος που είναι η απόκτηση ενός ή παραπάνω τέκνων.

Αν επομένως μια γυναίκα στην ηλικία των σαράντα και άνω έχει ήδη κάνει ήδη κάποιες προσπάθειες εξωσωματικής που έχουν αποτύχει, πιθανό γι’ αυτό να ευθύνεται η κακή ποιότητα των ωαρίων ή ο μειωμένος αριθμός τους. Ακόμα όμως και αν δεν έχουν επαρκή αριθμό ωαρίων λόγω ηλικίας υπάρχει η δυνατότητα να αποκτήσει το δικό της παιδί χρησιμοποιώντας ωάριο δότριας.

Οι single γυναίκες μπορούν να αποκτήσουν παιδί με δότη σπέρματος

Για την γυναίκα που δεν έχει σύντροφο ή έχει σύντροφο που δεν επιθυμεί να γίνει πατέρας υπάρχει η εναλλακτική να αποκτήσει παιδί με δότη σπέρματος.  Σίγουρα είναι μια απόφαση που δεν πρέπει να πάρει επιπόλαια μια γυναίκα. Χρειάζεται να το σκεφτεί καλά, γιατί ουσιαστικά θα μεγαλώσει ένα παιδί μόνη της ενώ παράλληλα θα πρέπει κάποια στιγμή να έρθει αντιμέτωπη με τα εύλογα ερωτήματα του παιδιού για τον βιολογικό του πατέρα, ο οποίος με βάση το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα μπορεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. Απ’ την άλλη, καμία γυναίκα δεν πρέπει να στερείται  το δικαίωμα στη μητρότητα και οι εναλλακτικές αυτές αφήνουν ένα περιθώριο για γυναίκες που θα ένιωθαν πραγματικά δυστυχισμένες αν έμεναν άτεκνες. Τι πρέπει να ξέρει μια γυναίκα που σκέφτεται να χρησιμοποιήσει σπέρμα δότη για να γίνει μητέρα; Ότι ο δότης μπορεί να είναι ανώνυμος όμως με βάση τη νέα νομοθεσία μπορεί και όχι. Μπορείς να διαλέξεις δότη μόνο με βάση πληροφορίες για την εθνικότητά του, το μορφωτικό του επίπεδο και τα φυσικά χαρακτηριστικά του. Ο αριθμός των παιδιών που μπορεί να προκύψουν από τον ίδιο δότη αλλά από διαφορετικές μητέρες είναι δέκα και η ίδια γυναίκα μπορεί να αποκτήσει και περισσότερα από ένα παιδιά με τον ίδιο δότη.

Τεχνικές IVF οι οποίες αυξάνουν την επιτυχία μετά τα σαράντα και αφορούν τον ανδρικό παράγοντα

Φυσικά δεν μπορούμε να εστιάσουμε μόνο την προσοχή μας στον γυναικείο παράγοντα. Επιπρόσθετα οφείλουμε – πρέπει να εξετάσουμε και τον ανδρικό παράγοντα πριν την IVF. Είναι πλέον δεδομένο ότι μετά την ηλικία των σαράντα και οι άνδρες έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα γονιμότητας τόσο στην ποιότητα όσο και τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Έχουμε την δυνατότητα με πιο εξειδικευμένες εξετάσεις να ελέγξουμε παραμέτρους που επηρεάζουν την γονιμότητα στον άνδρα. Τέτοιες είναι κυρίως ο έλεγχος οξειδοαναγωγικού δυναμικού σπέρματος και ο κατακερματισμός του DNA στα σπερματοζωάρια. Με ανάλογες σύγχρονες θεραπείες μπορούμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες για την επίτευξη του στόχου.

Στο εμβρυολογικό εργαστήριο επίσης υπάρχουν εξιδεικευμένες τεχνικές όπως:

• ZYMOT
• ICSI
• PICSI
• TESE
• Micro TESE
• TESA

Οι οποίες θα αυξήσουν τα ποσοστά επιτυχίας στην IVF.

Καταλήγοντας, το αισιόδοξο μήνυμα που πρέπει να επικοινωνήσουμε είναι πως και στην πιο δυσκολη αναπαραγωγική δεκαετία των σαραντα για τα ζευγάρια, υπάρχουν στην φαρέτρα μας σύγχρονες, εξελιγμένες τεχνικές IVF, που με την κατάλληλη εξατομικευμένη επιλογή θα φέρουν την επιτυχία πιο σύντομα και σε μεγαλύτερο ποσοστό.