To what extent do bad habits affect fertility?

Γράφει ο
Βασίλης Κελλάρης
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ

Αν και η κληρονομικότητα και η ηλικία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη γονιμότητα ενός ζευγαριού, δεν αμφισβητείται ο ρόλος των εξωγενών παραγόντων που αφορούν στην καθημερινότητα και το σύγχρονο τρόπο ζωής. Η γονιμότητα και η σύλληψη είναι το αποτέλεσμα πολλών περιβαλλοντικών συνιστωσών και πολλές φορές είναι δύσκολο να υπάρξει σαφής εικόνα σε ό,τι αφορά την επίδραση της καθεμίας, λόγω της αλληλεπίδρασής τους αλλά και εξαιτίας των εν γένει δυσμενών συνεπειών της καθεμίας.

• Είναι πλέον γνωστό ότι οι «κακές συνήθειες» όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η κακή διατροφή επηρεάζουν και τη γονιμότητα των ζευγαριών. Εκτός από προβλήματα στην ποιότητα του σπέρματος και στην παραγωγή τεστοστερόνης, είναι δυνατόν να επηρεάσουν και τη γυναικεία γονιμότητα, αλλά και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
• Νεότερες μελέτες έχουν δείξει ότι, εκτός από τα διάφορα άλλα προβλήματα υγείας, το υπερβολικό ή το πολύ χαμηλό βάρος συσχετίζεται και με ανωορρηκτική υπογονιμότητα, ιδιαίτερα σε γυναίκες που ασκούνται εντατικά. Από την άλλη, η παχυσαρκία επηρεάζει και τα επίπεδα των ανδρικών ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγή.
• Προσοχή στα φάρμακα και στις θεραπείες. Θα πρέπει να ακολουθούνται έπειτα από σύσταση του γιατρού, δεδομένου ότι πολλές δραστικές ουσίες (π.χ. αντιβιοτικά) επηρεάζουν τη γονιμότητα.
• Το άγχος δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο στα προβλήματα γονιμότητας. Η αρνητική του επίδραση στη γονιμότητα είναι αποδεδειγμένη, ενώ, αντιστρόφως, η διάγνωση της υπογονιμότητας προκαλεί επιπλέον stress, το οποίο δυσκολεύει περαιτέρω τη σύλληψη.
• Η προσωπική σεξουαλική συμπεριφορά είναι δυνατόν να εγκυμονεί κινδύνους για τη γονιμότητα όταν ευνοεί τη μετάδοση σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ). Λοιμώξεις που δε θεραπεύονται μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονώδη νόσο της πυέλου με επαγόμενη υπογονιμότητα. Αντίστοιχα στον άνδρα, τα ΣΜΝ έχουν ενοχοποιηθεί για διαταραχή της αρχιτεκτονικής και απόφραξη των οδών που μεταφέρουν το σπέρμα.
• Στο καθημερινό μας περιβάλλον ερχόμαστε σε επαφή με πλήθος τοξικών παραγόντων όπως μη ιονίζουσα ακτινοβολία (κινητά τηλέφωνα), τοξικά και ρυπαντές (πλαστικά, διαλύματα καθαρισμού, βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα, ατμοσφαιρικοί ρύποι), οι οποίοι φαίνεται να έχουν επιπτώσεις στη γονιμότητα. Ιδιαίτερη προσοχή αξίζει να δώσουμε στους παράγοντες επικινδυνότητας στον επαγγελματικό χώρο οι οποίοι συνοψίζονται σε φυσικούς (ακτινοβολία, υψηλές θερμοκρασίες), βιολογικούς παράγοντες (ιοί, μικρόβια) και σε τοξικές ουσίες (μόλυβδος, υδράργυρος).

Αν και τα επίπεδα του κάθε παράγοντα ξεχωριστά μπορεί να μην υπερβαίνουν τα όρια ασφαλείας, η συνδυαστική τους δράση μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής.

Απλά μέτρα πρόληψης

Και εδώ η πρόληψη παίζει καθοριστικό ρόλο. Οι καθημερινές συνήθειες πολλές φορές είναι στο χέρι μας να βελτιώνονται και οι «κακές συνήθειες» να διορθώνονται. Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση με στόχο τη γενικότερη υγεία μας και, μέσα από αυτό, την αύξηση της πιθανότητας για μια επιτυχή σύλληψη και ομαλή εγκυμοσύνη με ευχάριστη έκβαση.

Η τροποποίηση των συνηθειών του τρόπου ζωής μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Διακοπή του καπνίσματος και αποφυγή αλκοόλ.
• Διατήρηση σταθερού βάρους ή αποκατάστασή του.
• Άσκηση με μέτρο στις γυναίκες.
• Προσεκτική λήψη φαρμάκων.
• Προσεγμένη διατροφή (προτείνεται η μεσογειακή δίαιτα).
• Διαχείριση άγχους.
• Χρήση προφυλακτικού.
• Μείωση ή εξάλειψη της έκθεσης σε τοξικά προϊόντα με τα κατάλληλα προστατευτικά μέτρα ή αντικατάστασή τους με ασφαλέστερα όταν αυτό είναι δυνατό (π.χ. απορρυπαντικά).
• Αποφυγή περιοχών με αυξημένους ρύπους.
• Μειωμένη χρήση του κινητού τηλεφώνου.